Dört halife döneminde Kudüs ve Beytülmakdis’in fethi: Beytülmakdis’in fethi, Filistin fethinin bir parçası olarak görülür ve Resulullah’ın (sav) sağlığında uyguladığı stratejiyi tamamlayan bir hamle olmuştur. Resulallah sav Filistin’e elçiler ve birlikler göndermiştir. Hayatı boyunca bu konuda 6 kere girişimde bulunmuştur. Bu seferlerin öncelikli amacı keşif olmakla beraber, Bizanslıların ve Arap müttefiklerinin gücünü test etmek, savaş yöntemlerini öğrenmek, o civardaki Arap kabilelerini etkilemek ve onları İslâm ile tanıştırmaktı. Beytülmakdis’e yapılan seferler şunlardır: Hismâ seferi- Hicri 7. yılZâtüsselâsil seferi- Hicri 8. yılZâtülatlah seferi- Hicri 8.yılTebük seferi- Hicri 9. yılÜsame seferi- Hicri 11. Yıl (Resulallah, Usame bin Zeyd’i Filistin’in güneyinde bulunan Yebna bölgesine göndermek istedi, fakat vefat etti. Sonrasında, onun bu emrini Hz. Ebubekir yerine getirdi.)Ebubekir’in halifeliği zamanında, Halid bin Saîd kumandanlığında gerçekleşen Tima seferi- Hicri 13. Yıl Hz. Ömer’in Kudüs Fethi Kudüs’ün fetih tarihinde çeşitli rivayetler vardır. Saif bin Omar al-Tamimi el-Kufi, fethin hicri 15 yılında olduğunu söyler. Yezid bin Ubaidah al-Dimashqi, al-Walid bin Muslim al-Dimashqi, Ibn al-Kalbi, al-Yakoubi ve Ibn al-Batriq gibi olaya zaman ve mekân açısından yakın olan raviler, fethin hicri 16 yılında gerçekleştiğini aktarmıştır. Ebu Hafs al-Dimashqi, fethin hicri 17 yılında gerçekleştiğini aktararak diğerlerinden ayrılmıştır. Hz. Ömer’in hicri 16 yılında Cabiyah’a gelmesinden sonra fethedilmiş olması daha muhtemeldir. Çünkü, Hz. Ömer o yıldan önce Filistin’e girmemiştir. Ebu Ubeyde Bin Cerrah r.a. 636 yılında (Hicri 15)te Şam’ı fethettikten sonra İliya halkına mektup yazdı, şehir halkına İslam’a girmelerini veya cizye ödemelerini, ya da savaşmaya razı olmalarını teklif etti. İliya halkı savaşmayı tercih etti. Ebu Ubeyde Bin Cerrah r.a. İslam ordularını Kudüs üzerine gönderdi o zamanalar Kudüs’ün ismi İliya idi. Şehrin etrafını kuşattılar, şehir halkıda savaş hazırlığı olarak şehir surlarını korudukları gibi kendilerini de korumaya aldılar. Said Bin Zeyd şehri kuşatmıştı sulh istedi lakin kabul etmediler baş edemeyeceklerini görünce şehri Müslümanların halifesi Hz. Ömer’e ancak teslim edeceklerini söylediler. Ebu Ubeyde Bin Cerrah r.a. Hz. Ömer’e mektup yazdı Kudüs halkının talebini bildirdi. Hz. Ömer r.a. bunu kabul etti Kudüs’e doğru hareket etti. Ömer El Faruk r.a. Kudüs’e vardığında Ebu Ubeyde Bin Cerrah r.a. gözetiminde şehrin patriği Sofronyus’a emanname verdi. Ömer Emannâmesi ve fethin sonuçları Hicri 15 yılında gerçekleşen Yermük savaşında zafer kazanan Müslümanlar, Halife Ömer bin Hattab’ın emriyle Filistin’in fethi için, Beytülmakdis’e yöneldi. Şehrin nasıl fethedildiğine dair iki rivayet bulunuyor: 1.Birinci rivayet- En yaygın olanı Ebu Ubeyde bin Cerrah ve beraberindeki Fethü’ş-Şam ordusu Beytülmakdis’i kar kış demeden dört ay boyu kuşatma altında tuttular. Bu durumdan daralan halk güvence istedi. Bizzat halifenin bu emannâmeyi imzalamasını talep ettiler. Ebu Ubeyde, Ömer bin Hattab’a, oraya gelip emannâmeyi imzalaması için yazı gönderdi. Hz. Ömer, Cabiyeh bölgesine, oradan da Beytülmakdis’e gelerek şehri sulh yoluyla teslim aldı. Emannâmeyi imzalayarak halka güvence verdi. İkinci rivayet: Dr. Al-Douri, “mukaddes şehrin eskiden bu kadar askeri önemi olmadığını, fetihlere direnmekte istikrarlı olamadığını, teslim ve uzlaşmanın Ebu Ubeyde gözetiminde gerçekleştiğini ve o sırada Halife Ömer’in Şam’daki Arap güçlerini kontrol için Cabiyeh bölgesine geldiğini söyledi. Ondan sonra, İsra ve Miraç hadisesinin gerçekleştiği topraklar ve ilk kıble olduğu için Kudüs’ü ziyaret etti. Belki de bu ziyaret barış için bir onay olarak kabul edilmiştir.” Şeklinde bir görüş belirtmektedir. Hz. Ömer Emannâmesi Barış anlaşması olarak da bilinen Ömer Emannâmesinin maddeleri, metni ve şehirdeki hangi kısım insanları kapsadığı konusunda farklı rivayetler vardır. Genel olarak bu barış anlaşması Hristiyanlar için yapılmıştır. Emannâme ile ilgili iki meşhur rivayet vardır: -İlki, Süryani kaynaklar:Ömer Emannâmesinin kısa bir metnine atıfta bulunarak, Kudüs Patriği Sofronios’un (Ömer bin Hattab’tan Beytülmakdis ve tüm Filistin şehri için Emannâme aldı) bu emannamenin, Yahudilerin Beytülmakdis’te yaşamalarını yasaklayan bir madde içerdiğini vurguladı. -İkincisi, İslâmi kaynaklar:Ömer Emannâmesiyle ilgili bir çok rivayet vardır. Bunlardan biri de,Sayf bin Omar al-Tamimi al-Kufii’nin rivayetidir. Hz. Ömer Emannâmesi Metin Analizi Hz. Ömer Emannâmesi metninden aşağıdaki sonuçlara varılmıştır: Kudüs halkına güvence ve mülkiyet özgürlüğü vermek. Hristiyan olarak kalmak isteyen Kudüs halkına cizye ödenmesi karşılığında dini özgürlük tanımak ve Rumları bu topraklardan kovmak. İkamet ve hareket özgürlüğü tanımak. Yahudilerin şehirde iskânına izin vermemek. Aslında, Yahudilerin Kudüs’e girişine getirilen kısıtlamalarla ilgili madde, Bizans İmparatoru Herakleios’un Bizanslılara karşı Pers işgaliyle iş birliği yaptıktan sonra şehre girmelerini veya şehre yaklaşmalarını yasaklayan kısıtlamaları hatırlatmaktadır. Bu madde aynı zamanda, Ömer Emannâmesinde bulunan, Yahudilerin Kudüs’te ikamet engeli koşulunun, İlya’da Pers işgali sırasında olduğu gibi, Yahudilerin Hristiyanlara karşı misillemesinden korktuğunu belirten Kıpti anlatısını da doğrulamaktadır

“Burak duvarı”, kutsal Mescidi Aksa’nın Batı duvarı içerisinde yer almakta olup, duvarın bir parçasıdır ve bu duvar İslamiyetin bir mülkü sayılır. Allah Resûlü s.a.v’inİsra gecesi Mescid-i Aksa’ya vardığında bineği Burak’ı bağladığı yer olduğu için bu adı almıştır. Yahudiler ise Süleyman mabedinden kalan son parça olduğunu zannettiklerinden dolayı “ağlama duvarı” diye isimlendirmektedirler. Şunu da belirtmek gerekir ki Hicri 9. ve Miladi 15. yüzyıla kadar namazlarını Eskişehir toprakları dışında ve Cebeli Zeytün’de kılıyorlardı. Burası ise son dönemlerde kutsiyet affettikleri yerlerden biri olmuştur. İngilizlerin Filistin’i İşgali (1917-1948) sırasında ise Yahudi göçmenler Burak duvarını kontrol altına almak için yanına masa, sandalye ve örtüler koymak suretiyle yeni bir oluşumu dayatmaya çalıştılar. 1929 yılında Burak duvarının yanında gösteriler düzenleyerek “duvar bizimdir” diye bağırdılar. Böylece duvar ve Mescid-i Aksa’nın müslümanlara ait olduğunu savunmak adına bir devrim filizi ateşlendi ve bu devrim “Burak devrimi” olarak bilindi. Bu devrim sonrasında 1930 yılında Burak duvarı olayını incelemek için uluslararası bir komisyon geldi ve vardığı sonuçlarında İngiliz hükümeti ve Milletler Cemiyeti birlikte bir takım sonuçlara vardılar. Bu sonuçlar Burak duvarının Arap Filistin halkının hakkı olduğunu ispat eden önemli bir uluslararası belge oldu. Bu sonuçların en önemlileri ise aşağıdaki gibidir: Batı duvarının mülkiyeti sadece Müslümanlara aittir ve buranın tüm ayni hakları onlarındır. Çünkü vakıf arazisi olan Harem-i Şerif alanının ayrılmaz bir parçasıdır. Aynı şekilde duvarın önünde bulunan kaldırımın ve duvarın karşısında Haratü-l Mugarabe adıyla bilinen mahallenin önündeki kaldırımın mülkiyeti de Müslümanlara aittir. Ancak İslam şeriatının hükümlerine göre kaldırım, iyilik ve yardım mercilerinin kullanımına ayrılmıştır.Bu raporun hükümlerine veya taraflar arasındaki anlaşmaya istinaden Yahudilerin duvarın yakınlarına koydukları ibadet araçları ve/veya diğer araçlara hiç birşekilde itibar edilemez ve hiçbir şekilde Yahudilerin duvar ya da duvarın önündeki kaldırım üzerinde herhangi bir ayni haklarının oluştuğu anlamına gelmez. Yahudiler 1967 yılında Doğu bölümünü de işgal etmek suretiyle Kudüs’ün tamamını ele geçirdikten sonra, Mescid-i Aksa’nın Batı duvarına (Burak duvarı) bitişik olan kadim Mugarebe Mahallesi’ni yıkarak duvarı kontrol altına almak için duvarın önünde bir meydan inşa ettiler.

Yeri ve Konumu: Kudüs şehri, geniş tepelik bölgenin tam ortasında adeta Filistin’in kalbini teşkil eder Tarihin birbirini izleyen dönemlerinde şehir, Firavunlar, Asurlular, Persler, Rumlar, Romalılar, Bizanslılar, İngilizler ve İsrail işgali gibi birçok dış gücün kontrolü altına girmiştir. Yer: Kudüs şehri, 31.76⁰kuzey enleminde 35.26⁰doğu boylamında yer almaktadır. Kuzeyde Nablus Dağları, güneyde El Halil Dağları ve merkezde Kudüs Dağları’ndan oluşan yaylalar bölgesinin ortasında yer almaktadır. Kudüs bu konumu ile batıdaki kıyı ovası bölgesi ile doğudaki Ürdün Vadisi arasında bir bağı temsil ederken aynı zamanda kuzey ve güney Filistin kentlerini, kıyı düzlüğü şehirlerini ve Ürdün Vadisi’ni birbirine bağlayan şehirdir. Ölü Deniz’e havadan 25 km, Akdeniz’e 55 km uzaklıkta bulunmaktadır. Konum: Kudüs; tarih boyunca şu anda şehrin kurulduğu yer olup, tabii özellikleri ve kaynakları ile kendi doğal çevresini oluşturmuştur. Aslında Kudüs şehri, nüfus için hiç de çekici olmayacak kadar doğal kaynaklardan yoksundur. Ancak şehrin dini ve tarihi önemi, ekonomik konumunun imkanlarını aşan büyük bir cazibe kaynağını oluşturmaktadır. Böylece şehir, birbirini izleyen çağlar boyunca yoğun bir nüfus için yerleşim yeri olmuştur. Şehir tarih boyunca Firavunlar, Asurlular, Babiller, Persler, Yunanlılar, Romalılar, Bizanslılar, İngilizler ve İsrail işgali gibi birçok dış gücün kontrolüne girmiştir. Tüm saldırılara rağmen Kudüs’ün asıl sakinleri, kutsal şehirlerine sahip çıkmışlardır.

Hz. Ömer r.a., Kudüs’ün fethedildiği gün Kıyamet Kilisesini ziyareti eder. Bu sırasında namaz vakti girer ve Patrik Sophronius’a ‘’Nerede namaz kılayım?’’ diye sorduğunda, Patrik "olduğun yerde" der. Bunun üzerine Hz. Ömer r.a., "ben burada namaz kılarsam peşimden gelecek Müslümanlar, Ömer burada namaz kıldı diyerek buraya mescid inşa ederler" diyerek oradan biraz uzaklaştı ve abasını yere sererek namazını kıldı. Gerçekten daha sonra Müslümanlar onun namaz kıldığı yere mescid inşa ettiler. Bazı rivayetlerde Ömer r.a.’ın farklı bir kapıdan çıktığını (kilisenin iki kapısı vardı) dolayısıyla Caminin tam Ömer r.a.’ın namaz kıldığı yer olmadığı ifade edilmektedir. Ancak bu tartışmalar birçok önemli mesajı olan bir cami söz konusu olduğunda önemsiz bir ayrıntıdır. Kudüs, Selahaddin Eyyubi tarafından fethedildikten sonra 1193 yılında Hz. Ömer r.a.’ın namaz kılmış olduğu yerde bu cami inşa edilmiştir. Müslümanların ve Hristiyanların yoğun olarak yan yana yaşadığı bir mahallede bu caminin günümüze kadar ayakta kalması Kudüslü Müslümanlar ile Hristiyanların beraberce huzur içerisinde yaşadıklarının kanıtıdır. Ayrıca, Memluklular döneminde 1465 yılında da camiye Memluk tarzıyla dikdörtgen bir minare ilave edilmiştir.

Zaviye Kudüs’te Sadiyye mahallesinde bulunmaktadır, ismini Eyyubiler döneminde Kudüs’te yaşamış olan tasavvuf âlimi Şeyh Saadeddin Efendi’den tarafından almıştır. 1546 yılındaki büyük depremden sonra restore edilmiş fakat 19. yüzyılda metruk halde kalan zaviye zamanla harabeye dönüştü ve kullanılmaz hale geldi. Şu anda Kudüslü bir aile tarafından konut olarak kullanılmaktadır

İsimlendirme: Sadece cuma günleri sadece açıldığı için bu isimle anılır. Çarşının Konumu: Eski şehir surları içerisinde olup kuzeydoğu tarafındadır. Sultan havuzu yakınındadır. Genel Bilgi: Geçmişte koyun pazarı olarak kullanılıyordu özellikle kurban bayramlarında çok canlı bir çarşıydı.İşgal sonrası pazar kaldırılarak çöplük alanına dönüştürüldü. Vakıflar Daire başkanlığı tarihi çarşıyı canlandırmak için yoğun gayret gösterdi ama maalesef sonuç alınamadı.